Dieta bezglutenowa – dla kogo?

Czym jest gluten?

Gluten to mieszanina białek roślinnych, gluteniny oraz gliadyny, które występują w ziarnach niektórych gatunków zbóż (pszenica, żyto, jęczmień). 

Gluten w połączeniu z wodą nadaje ciastu odpowiednią, ciągliwą konsystencję. Powoduje także zatrzymanie pęcherzyków dwutlenku węgla w wyrabianym cieśnie, dzięki czemu zyskuje ono większą objętość, a otrzymane pieczywo charakteryzuje się porowatą strukturą. 

Na czym polega dieta bezglutenowa?

Dieta bezglutenowa to specjalny sposób odżywiania, który ma na celu całkowite ograniczenie produktów spożywczych, zawierających choćby najmniejsze ilości glutenu – ma to zastosowanie zarówno w produktach pochodzenia naturalnego, jak i tych przetworzonych.

Podstawą diety bezglutenowej jest odpowiednio dopasowana i zbilansowana dieta, w zasadzie nieróżniąca się od założeń piramidy zdrowego żywienia, z tą jedynie różnicą, że wymaga całkowitej eliminacji glutenu. 

Podstawę jadłospisu diety bezglutenowej stanowią standardowe 5 posiłków, spożywane w ciągu dnia w regularnych odstępach – co 2-3 godziny. Przygotowywane potrawy bazują przede wszystkim na warzywach, a dieta uzupełniana jest w owoce, bezglutenowe kasze, świeże mięso, ryby oraz jajka. 

Dobrym sposobem wydaje się samodzielne przygotowywanie bezglutenowych pieczywa czy deserów, gdyż spożywanie wyłącznie produktów gotowych wiąże się z dużym stopniem przetworzenia. Produkty wysokoprzetworzone są szczególnie niekorzystne dla zdrowia organizmu. Kupując jednak produkt gotowy, koniecznie należy znaleźć informację o tym, iż jest on wolny od glutenu. Oznacza to, iż nie może zawierać więcej niż 20mg glutenu na 1kg produktu. Warto mieć na uwadze, iż nie dotyczy to produktów wyłącznie zbożowych, ale także i różnego rodzaju wędlin, parówek, wszelkiego nabiału czy nawet gum do żucia i lodów. Jest to związane z faktem, iż w procesie przetwórstwa dochodzi niekiedy do zanieczyszczenia glutenem. 

Kto powinien korzystać z diety bezglutenowej?

Dieta bezglutenowa nie jest łatwa w przestrzeganiu, gdyż wymaga wielu wyrzeczeń, jednak dla niektórych osób nie jest wyborem, lecz koniecznością. 

Celiakia

Dieta bezglutenowa przede wszystkim powinna być stosowana przez osoby cierpiące na celiakię – choroba o podłożu genetycznym, inaczej nazywana również chorobą trzewną. Celiakia jest schorzeniem autoimmunologicznym, w przypadku którego gluten stanowi zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Spożywanie glutenu skutkuje zanikiem specjalnych struktur, jakimi są kosmki jelitowe, co powoduje zaburzenie wchłaniania składników odżywczych z przewodu pokarmowego. 

Celiakia wykazuje wiele różnych postaci oraz wiążących się z nimi objawów. Do najczęściej występujących zalicza się bóle brzucha, niedobory pokarmowe, afty, ciągłe zmęczenie czy nawet depresję. 

Celiakia przyjmuje niekiedy również skórną postać – taki stan nazywa się chorobą Duhringa. Zmiany chorobowe objawiają się najczęściej na łokciach, pośladkach i w okolicy krzyżowej. Charakteryzują się one rumieniem, grudkami oraz pęcherzykami.

Jedynym sposobem leczenia celiakii i jej odmian jest zmiana diety na bezglutenową i prowadzenie jej przez całe życie.

Alergia na gluten

W związku z faktem, iż gluten uznawany jest jako silny alergen, wiele osób jest na niego uczulonych. Alergia objawia się m.in. pokrzywką, wodnistym katarem oraz biegunką. W przypadku wystąpienia reakcji alergicznej u dzieci, zaostrzają się zmiany atopowe zlokalizowane na skórze.

Leczenie alergii wymaga całkowitej eliminacji glutenu z diety, jednak nie jest to – tak jak w przypadku celiakii, konieczność na całe życie. Po pewnym czasie można powrócić do spożywania produktów zawierających gluten.

Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten

Zdarza się, iż nadwrażliwość na gluten wykazują również osoby, u których wykluczono celiakię oraz alergię na gluten. Jednak po spożyciu glutenu występują u nich objawy takie jak: bóle głowy, bóle brzucha, biegunka i wymioty, a także wysypka czy uczucie ciągłego zmęczenia i splątanie. W takiej sytuacji konieczne jest okresowe przejście na dietę bezglutenową. Brak objawów chorobowych oznacza możliwość powrotu do diety glutenowej. 

Choroby autoimmunologiczne

W przypadku chorób, jakimi są Hashimoto oraz reumatoidalne zapalenie stawów występuje niekiedy tzw. zespół jelita drażliwego. Ograniczenie glutenu w diecie łagodzi taki stan i wskazuje na ogólną poprawę zdrowia.

Podsumowanie

W związku z powyższym wynika, iż dieta bezglutenowa nie jest odpowiednia dla każdego. Prawidłowo skomponowana dieta powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb danej osoby, jej płci, wieku, stylu życia oraz ewentualnych schorzeń. 

Dieta bezglutenowa dedykowana jest głównie osobom chorym na celiakię bądź nietolerujących glutenu z różnych powodów. Osoby nieposiadające skutków ubocznych po spożyciu glutenu nie powinny z niego rezygnować, gdyż nie stanowi dla nich żadnego zagrożenia. 

Lista produktów zawierających gluten

Produkty zbożowe:

• Pszenica
• Pszenżyto
• Jęczmień
• Żyto
• Zwykły owies
• Mąki: pszenna, żytnia, jęczmienna
• Kasze: manna, jęczmienna, kuskus, owsiana,
• Makarony: pszenny, żytni
• Pierogi, pyzy, kopytka, naleśniki
• Pieczywo (jeśli nie jest oznaczone jako bezglutenowe)
• Pieczywo cukiernicze suche, ciastka, drożdżówki
• Pizza
• Bułka tarta

Mięso, ryby, jaja:

• Panierki, potrawy panierowane

Mleko i produkty mleczne:

• Napoje mleczne z dodatkiem słody jęczmiennego
• Przetwory mleczne z dodatkiem zbóż

Tłuszcze:

• Olej z kiełków pszenicy

Warzywa:

• Warzywa smażone panierowane
• Warzywa z bułką tartą

Napoje:

• Kawa zbożowa
• Kakao owsiane
• Napoje z dodatkiem słodu jęczmiennego
• Piwo

Przyprawy:

• Sos sojowy (nieoznakowany jako bezglutenowy)